خیلی از ما وقتی به بهداشت دهان و دندان فکر می‌کنیم، اولین چیزی که به ذهنمان می‌رسد مسواک زدن برای خوشبو شدن دهان یا نخ دندان کشیدن قبل از مراجعه به دندان‌پزشک است. اما واقعیت این است که دلیل اصلی همه این توصیه‌ها چیزی به نام پلاک دندانی است. پلاک لایه‌ای نازک اما پرخطر است که اگر به موقع کنترل نشود، می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان، التهاب لثه و حتی بیماری های جدی دهان شود. خبر خوب اینکه با رعایت چند عادت ساده می‌توان از تجمع پلاک جلوگیری کرد و لبخندی سالم و درخشان داشت. با ۲۰۸۰ همراه باشید.
پلاک دندان چیست؟
پلاک که به آن بیوفیلم هم گفته می‌شود، در واقع لایه‌ای چسبنده و تقریباً بی‌رنگ از باکتری‌هاست که روی سطح دندان‌ها تشکیل می‌شود. این باکتری‌ها از قندها و کربوهیدرات‌های موجود در غذا تغذیه می‌کنند و در نتیجه‌ی فعالیتشان اسید تولید می‌شود. همین اسیدها هستند که مینای دندان را ضعیف کرده و باعث پوسیدگی می‌شوند.
تصویر پلاک دندان
اگر پلاک در مراحل اولیه نادیده گرفته شود، به مرور زمان سخت‌تر شده و به جرم دندان (تارتار) تبدیل می‌شود. جرم نه تنها ظاهر دندان‌ها را تغییر می‌دهد بلکه می‌تواند لثه را تحریک کند، باعث التهاب و خونریزی شود و در نهایت بیماری لثه (ژنژیویت یا پریودنتیت) را به دنبال داشته باشد. بنابراین، شناخت پلاک و اهمیت پاکسازی آن نقش بسیار مهمی در سلامت دهان ایفا می‌کند.
چگونه پلاک دندان را در خانه از بین ببریم؟
خوشبختانه از بین بردن پلاک در مراحل اولیه کار سختی نیست. با کمی دقت و پایبندی به اصول بهداشت دهان می‌توان به راحتی این لایه‌ی چسبنده را از سطح دندان‌ها پاک کرد. نکته مهم این است که باید تمام سطوح دندان، فاصله‌ی بین دندانی و حتی خط لثه به خوبی تمیز شوند تا باکتری‌ها فرصت رشد پیدا نکنند.
اما باید به خاطر داشت که اگر پلاک به جرم تبدیل شود، دیگر با مسواک و نخ دندان قابل پاکسازی نخواهد بود و تنها راه حل، مراجعه به دندان‌پزشک یا متخصص بهداشت دهان برای جرم‌گیری حرفه‌ای است. به همین دلیل، پیشگیری و پاکسازی روزانه پلاک اهمیت حیاتی دارد.
مسواک زدن بهترین راه از بین بردن پلاک
یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین راه‌ها برای جلوگیری از تجمع پلاک، مسواک زدن منظم است. دندان‌پزشکان توصیه می‌کنند که حداقل دو بار در روز، ترجیحاً بعد از هر وعده غذایی، مسواک بزنید. مدت زمان مسواک هم اهمیت دارد؛ مسواک زدن کمتر از دو دقیقه نمی‌تواند تمام سطوح دندان را به خوبی تمیز کند.
نکته مهم دیگر، استفاده از مسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید است. مسواک‌های سخت یا فشار بیش از حد ممکن است به مینای دندان آسیب بزنند و لثه‌ها را تحریک کنند. در حالی که یک مسواک نرم با حرکات دایره‌ای ملایم می‌تواند هم پلاک را پاک کند و هم سلامت لثه‌ها را حفظ نماید.
همچنین توجه به رژیم غذایی اهمیت دارد. باکتری‌های دهان عاشق قندها و کربوهیدرات‌های ساده هستند. نوشابه، شیرینی و حتی برخی میان‌وعده‌های نشاسته‌ای سوخت مورد نیاز پلاک‌ها را فراهم می‌کنند. بنابراین، کاهش مصرف این خوراکی‌ها در کنار مسواک منظم، یکی از بهترین راهکارهای کنترل پلاک است.
نخ دندان و ابزارهای بین دندانی
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که با مسواک زدن همه چیز تمام می‌شود، اما واقعیت این است که مسواک به تنهایی نمی‌تواند پلاک و باقی‌مانده‌ی غذا را از بین دندان‌ها و زیر لثه پاک کند. اینجاست که نخ دندان و ابزارهای بین‌دندانی وارد عمل می‌شوند.
نخ دندان سنتی
نخ دندان می‌تواند دور دندان خم شود و تمام سطوح جانبی را تمیز کند. این روش همچنان یکی از بهترین و مؤثرترین راهکارها برای جلوگیری از پوسیدگی بین‌دندانی است.
از بین بردن پلاک دندان
واتر فلاسر
این وسیله با فشار آب، ذرات غذا و پلاک را از بین دندان‌ها بیرون می‌کشد. گزینه‌ای عالی برای کسانی است که ارتودنسی یا ایمپلنت دارند و نخ دندان کشیدن برایشان دشوار است.
خلال دندان و برس‌های بین‌دندانی
این ابزارها به ویژه برای افرادی که فاصله بین دندان‌هایشان کمی بیشتر است یا تحت درمان ارتودنسی هستند بسیار کاربردی است. دندان‌پزشکان توصیه می‌کنند حداقل روزی یک بار از این ابزارها استفاده شود تا از التهاب لثه و ایجاد حفره جلوگیری شود.
چگونه می‌توان از تشکیل پلاک جلوگیری کرد؟
خوشبختانه با رعایت چند عادت ساده می‌توان احتمال تجمع پلاک را به حداقل رساند:
- مسواک منظم: حداقل دو بار در روز با خمیر دندان فلورایددار.
- نخ دندان روزانه: برای پاکسازی بین دندان‌ها و خط لثه.
- کاهش مصرف قند و نشاسته: محدود کردن شیرینی، نوشابه و خوراکی‌های فرآوری‌شده.
- شست‌وشوی دهان با دهان‌شویه آنتی‌باکتریال: برای کاهش باکتری‌های دهانی.
- مراجعه منظم به دندان‌پزشک: حتی اگر مشکل خاصی احساس نمی‌کنید، معاینه و جرم‌گیری دوره‌ای بسیار مهم است.
اگر پلاک برای مدت طولانی روی دندان باقی بماند، به مرور به جرم تبدیل می‌شود. جرم نه تنها با مسواک از بین نمی‌رود، بلکه می‌تواند سلامت لثه و دندان‌ها را به شدت تهدید کند. بنابراین، مراجعه‌ی دوره‌ای به دندان‌پزشک، همان‌قدر اهمیت دارد که مسواک زدن روزانه.
سخن پایانی
پلاک دندان شاید در نگاه اول چیزی بی‌ضرر و ساده به نظر برسد، اما حقیقت این است که ریشه بسیاری از مشکلات دهان و دندان از همین لایه‌ی چسبناک آغاز می‌شود. با مسواک زدن درست، استفاده از نخ دندان یا ابزارهای بین‌دندانی، کاهش مصرف قند و مراجعه منظم به دندان‌پزشک، می‌توان جلوی بسیاری از بیماری‌های دندانی را گرفت. به یاد داشته باشید که سلامت دهان و دندان تنها به زیبایی لبخند محدود نمی‌شود؛ بلکه تأثیر مستقیمی بر سلامت عمومی بدن هم دارد. پس از همین امروز عادات مراقبتی خود را جدی‌تر بگیرید تا سال‌های سال لبخندی سالم و درخشان داشته باشید.