دندان عقل یا Wisdom teeth (دندان عقل به آلمانی هم Weisheitszähne) جزو آخرین دندان‌هایی هستند که معمولاً بین سنین ۱۵ تا ۲۵ سالگی در دهان ظاهر می‌شوند. درآمدن دندان عقل برای عده‌ای بسیار دردناک است اما برای عده‌ای دیگر راحت و آسان. در این مطلب جامع، همه چیز درباره علائم دندان عقل، عوارض، روش‌های درمان و اینکه چگونه دندان عقل را تمیز کنم خواهیم گفت پس با ۲۰۸۰ همراه باشید.
دندان عقل چیست و چه زمانی رشد می‌کند؟
دندان عقل که به آن دندان‌های آسیاب سوم یا دندان هشتم در اسامی دندان ها نیز گفته می‌شود، در انتهای هر ردیف دندان (بالا و پایین) ظاهر می‌شوند. این دندان بدقلق معمولاً آخرین دندان‌هایی هستند که رشد می‌کنند و در بیشتر مواقع، فضای کافی برای رویش طبیعی آن‌ها وجود ندارد. به همین دلیل است که دندان عقل نهفته یا نیمه نهفته بسیار شایع است. چنین دندان‌هایی به‌طور کامل در لثه باقی می‌مانند یا به صورت کج و افقی رشد می‌کنند که می‌تواند درد، پوسیدگی دندان کناری و مشکلات زیادی ایجاد کند.
دندان عقل چیست؟
از جمله شایع‌ترین مشکلات مربوط به دندان عقل می‌توان به نهفتگی، عفونت، پوسیدگی و نیاز به جراحی دندان عقل اشاره کرد. اگرچه کشیدن دندان عقل در گذشته کمتر انجام می‌شد، اما امروزه بسیاری از دندان‌پزشکان توصیه می‌کنند که حتی در صورت نداشتن علائم نیز این دندان‌ها بررسی شوند. چراکه باقی ماندن دندان عقل نهفته در فک می‌تواند به جابه‌جایی سایر دندان‌ها و حتی بیماری‌های لثه منجر شود.
آیا همه‌ی افراد دندان عقل دارند؟
اکثر افراد در مجموع ۴ دندان عقل دارند، اما جالب است بدانید که همه‌ی انسان‌ها دندان عقل ندارند. در واقع به دلیل تغییرات ژنتیکی و کوچک‌تر شدن فک‌ها در انسان امروزی، برخی افراد اصلاً دندان عقل ندارند یا تعدادشان کمتر از ۴ عدد است. یکی از پرسش‌های رایج بیماران این است: آیا همه دندان عقل دارند؟ پاسخ منفی است. در گذشته، زمانی که رژیم غذایی انسان‌ها شامل گوشت نیم‌پخته و گیاهان سفت بود، این دندان‌ها نقش مهمی در جویدن ایفا می‌کردند. اما امروزه با تغییر سبک تغذیه، دندان عقل کارکرد چندانی ندارد و در بسیاری موارد حتی باعث دردسر می‌شود.
با این حال، اگر دندان عقل در دهان شما رشد کند و فضای کافی داشته باشد، می‌تواند بدون ایجاد مشکل رشد کند. اما در اکثر موارد، فک انسان امروزی کوچک‌تر از آن است که بتواند این دندان‌ها را بدون تغییر جای سایر دندان‌ها تحمل کند. در نتیجه، اغلب افراد دیر یا زود به فکر کشیدن دندان عقل می‌افتند.
عوارض دندان عقل چیست؟
از شایع‌ترین مشکلاتی که بیماران با این دندان سمج دارند، درد دندان عقل است. این درد می‌تواند به صورت مداوم یا به صورت ضربان‌دار باشد و معمولاً هنگام رویش دندان یا به علت نهفتگی ایجاد می‌شود. دندان عقل نهفته ممکن است باعث جابه‌جایی سایر دندان‌ها، شلوغی دندان‌ها و تغییر نظم لبخند شود.
عوارض دیگر دندان عقل در بارداری یا بزرگسالی می‌تواند شامل پوسیدگی دندان مجاور، التهاب لثه، کیست‌های فکی و حتی آسیب به ریشه دندان‌های کناری باشد. همچنین، برخی مطالعات ارتباطی میان عفونت دندان عقل و بیماری‌های قلبی را نشان دادند. بنابراین، بی‌توجهی به درد یا عفونت این دندان‌ها می‌تواند مشکلاتی فراتر از دهان و دندان ایجاد کند.
لیست عوارض دندان عقل:
- پوسیدگی دندان مجاور
- التهاب لثه
- کیست فکی
- آسیب به ریشه دندان مجاور
- عفونت دندان عقل
علائم دندان عقل نهفته چیست؟
وقتی دندان عقل نهفته (دندان عقل زیر لثه) در فک باقی می‌ماند یا به‌طور کامل رشد نمی‌کند، علائمی از خود نشان می‌دهد که باید نگران آن باشید. در برخی موارد، دندان عقل نهفته ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد و سال‌ها در همان حالت باقی بماند. اما مشکل اینجاست که چنین دندانی می‌تواند به‌طور پنهان به دندان‌های مجاور فشار وارد کند، از این رو، توصیه می‌شود حتی در صورت نداشتن علائم، دندان عقل به‌طور دوره‌ای توسط دندان‌پزشک بررسی شود.
در زیر برخی از اثرات دندان عقل نهفته آمده است:
- درد و فشار در انتهای فک
- تورم و قرمزی لثه اطراف دندان عقل
- سردرد یا دردهایی در فک و گوش
- طعم ناخوشایند هنگام جویدن یا گاز گرفتن
- بوی بد دهان به دلیل گیر کردن غذا در اطراف دندان نیمه روییده
آیا دندان عقل را باید کشید؟
حالا سوال اصلی اینجاست اگر دندان عقل دارم حتما باید بکشم؟ دندان‌پزشکان توصیه می‌کنند که دندان عقل نهفته یا نیمه نهفته را حتما بکشید اما اگر دندان عقل شما سالم و بدون مشکل رشد کرده است نیازی به کشیدن آن نیست، اما در آینده شاید دندان عقل مشکلات دیگری به وجود آورد پس باید از آن به خوبی مراقبت کنید.
کشیدن دندان عقل
عمل کشیدن دندان عقل مانند کشیدن دندان معمولی است، پزشک با بی حسی موضعی دندان عقل را بیرون کشیده و در صورت نیاز محل زخم را بخیه می‌کند، اما نگران نباشید بسیاری از جراحی‌های دندان عقل نیازی به بخیه ندارد و با مراقبت‌های پس از کشیدن دندان عقل کامل رفع می‌شود.
وقتی دندان عقل را کشیدیم چه کنیم؟
بعد از کشیدن دندان عقل، مراقبت صحیح از دهان و لثه‌ها اهمیت زیادی دارد تا روند بهبودی سریع‌تر و بدون عارضه طی شود. معمولاً پس از جراحی کمی خونریزی، تورم یا کبودی طبیعی است. بیشتر افراد طی چند روز تا یک هفته بهبود پیدا می‌کنند. اما در برخی موارد که جراحی دشوارتر است، مدت زمان بهبودی طولانی‌تر شود و عوارضی مانند قفل شدن فک، ورم صورت و … دهد. در هر صورت، رعایت دقیق توصیه‌های دندان‌پزشک کلید یک بهبودی سریع و بدون عارضه است. توصیه می‌شود:
- چند روز اول استراحت کافی داشته باشید و فعالیت سنگین انجام ندهید.
- از مصرف غذاهای سفت و داغ خودداری کنید و بیشتر غذاهای نرم بخورید.
- از مکیدن با نی یا سیگار کشیدن اجتناب کنید تا لخته خون محل جراحی از بین نرود.
- دهان خود را طبق توصیه پزشک با آب نمک رقیق یا دهان‌شویه بدون الکل بشویید.
چگونه دندان عقل را تمیز کنیم؟
اگر دندان عقل به‌طور کامل رشد کرده و نیازی به کشیدن آن وجود نداشته باشد، باید توجه ویژه‌ای به تمیز کردن دندان عقل داشته باشید. چون این دندان‌ها در انتهای دهان قرار دارند و به‌راحتی در دسترس نیستند، پلاک و مواد غذایی روی آن‌ها بیشتر باقی می‌ماند و زمینه پوسیدگی و عفونت فراهم می‌شود.
اولین نکته‌ای در تمیز کردن دندان عقل باید توجه داشته باشید این است که از مسواک نرم استفاده کنید. مسواک مدیوم یا سخت ممکن است باعث ایجاد خراش روی سطح فک در انتهای دهان شوند. واتر فلاسر از دیگر وسایلی است که به پاکیزگی دندان عقل کمک می‌کند، چون می‌تواند آب را به آخرین دندان دهان برساند. کشیدن نخ دندان و زدن دو بار مسواک در روز به مدت ۲ دقیقه نیز مثل همیشه توصیه می‌شود.
تمیز کردن دندان عقل
اگر این کارها را انجام دادید و درد و تورم و قرمزی در محل دندان عقل خود احساس کردید به پزشک مراجعه کنید تا دندان‌های دیگرتان آسیب نبیند و پزشک سریعترین درمان را اتخاذ کند. یادتان باشد با دندان عقل خود مهربان باشید به قول معروف یک سیب خراب، تمام سیب‌های دیگر را خراب می‌کند.
جمع‌بندی
حدود ۵۳ درصد از جمعیت جهان حداقل یک دندان عقل دارند که نیاز به تمیزی کامل دارد، پس نیاز است بهترین روش تمیزی را انتخاب کرد. خوشبختانه می‌توانید با رعایت چند نکته ساده به خوبی از دندان عقل خود مراقبت کنید تا مشکلی برای شما ایجاد نکند، اما اگر دچار مشکل شدید نگران نباشید و موارد بالا را انجام دهید و یادتان باشد پیشگیری بهتر از درمان است، اما گاهی کشیدن دندان عقل شاید بهترین راه برای شماست!
دندان عقل خراب چه عوارضی دارد؟
جا به جایی دندان‌های کناری، عفونت، آسیب به ریشه دندان مجاور، تومور، آبسه دهان، التهاب لثه، کیست و پوسیدگی دندان از عوارض دندان عقل خراب است. دندان عقل نهفته و نیمه نهفته می‌تواند سرعت پوسیدگی دندان‌های دیگر را چند برابر کنند.
زمان کشیدن دندان عقل چه زمانی است؟
هر زمان که اولین دندان عقل شما از لثه بیرون زد می‌توانید آن را بکشید، معمولا از ۱۵ سالگی تا ۲۵ سالگی توصیه می‌شود که دندان عقل خود را بکشید، اما هر موقع احساس کردید این دندان دارد برای شما دردسر ایجاد می‌کند حتما به پزشک مراجعه کرده و برای کشیدن آن اقدام کنید.
چند ساعت بعد از کشیدن دندان عقل گاز استریل را برداریم؟
بهتر است تكه گاز گذاشته شده بر محل دندان عقل كشيده شده را به مدت نيم ساعت با فشار ملايم در دهان نگه داريد. سپس به مدت ۴ ساعت گاز استریل را فشار دهید و بعد از آن بردارید. توصیه می‌شود بعد از آن نوشیدنی خنک و بستنی بخورید.